ทำไมก่อน เจาะเลือด ถึงต้อง “งดน้ำ-งดอาหาร ” 8-12 ชั่วโมง?
งดน้ำ–งดอาหารก่อนเจาะ เลือด เป็นคำแนะนำที่ผู้ป่วยมักได้รับก่อนมาตรวจเลือด เหตุผลไม่ใช่ความเชื่อโบราณ แต่เป็นการควบคุมปัจจัยที่อาจทำให้ผลตรวจคลาดเคลื่อน
การปฏิบัติตามคำแนะนำนี้ช่วยให้แพทย์วินิจฉัยและวางแผนรักษาได้แม่นยำขึ้น ทั้งยังลดโอกาสต้องนัดเจาะ เลือดซ้ำซ้อน ซึ่งเสียทั้งเวลและทรัพยากรของผู้ป่วยและห้องปฏิบัติการ
จะเกิดอะไรขึ้นเมื่อเรากินหรือดื่มก่อนตรวจ?
เมื่อเรารับประทานอาหารหรือเครื่องดื่ม ร่างกายจะย่อยและดูดซึมสารอาหารเข้าสู่กระแสเลือด เช่น น้ำตาล ไขมัน และกรดอะมิโน ค่าเหล่านี้อาจเพิ่มขึ้นชั่วคราวและไป “ตี” กับค่าที่ห้องปฏิบัติการพยายามวัด ทำให้ผลตรวจอย่างระดับน้ำตาลและไตรกลีเซอไรด์สูงกว่าค่าจริงหากวัดในภาวะอดอาหาร
การตรวจชนิดใดที่มักต้องให้ผู้ป่วยงดอาหาร?
ตัวอย่างการตรวจที่มักต้องการให้ผู้ป่วยงดอาหาร ได้แก่ การตรวจระดับน้ำตาลขณะอดอาหาร (Fasting glucose), การตรวจไขมันในเลือดหรือแผงลิพิด (lipid profile) และแผงตรวจเมตาบอลิซึมบางรายการ แพทย์จะระบุว่าต้องงดอาหารกี่ชั่วโมง แต่โดยทั่วไปคือ 8–12 ชั่วโมงก่อนเจาะ เลือด
ดื่มน้ำได้หรือไม่ได้?
ในหลายกรณีแพทย์อนุญาตให้ดื่มน้ำเปล่าได้ตลอดช่วงที่งดอาหาร เพราะการดื่มน้ำช่วยให้หลอดเลือดเด้งและการเจาะเลือดทำได้ง่ายขึ้น อย่างไรก็ตามเครื่องดื่มอื่นๆ เช่น กาแฟ นม น้ำผลไม้ หรือเครื่องดื่มที่มีน้ำตาลต้องหลีกเลี่ยง เว้นแต่แพทย์จะมีข้อแนะนำเฉพาะเจาะจง
ทำไมการงดอาหารถึงสำคัญสำหรับการวินิจฉัยโรคเบาหวาน?
การตรวจระดับน้ำตาลขณะอดอาหาร (Fasting plasma glucose) เป็นหนึ่งในตัวชี้วัดสำคัญในการคัดกรองและวินิจฉัยโรคเบาหวาน หากผู้ป่วยกินอาหารมาก่อน ผลจะสูงขึ้นชั่วคราวและอาจทำให้วินิจฉัยผิดพลาดได้ ดังนั้นการงดอาหารตามเวลาที่กำหนดช่วยให้ค่าที่ได้สะท้อนสภาวะพื้นฐานของร่างกายได้ดีกว่า
ใครต้องระวังเป็นพิเศษ?
ผู้ที่เป็นเบาหวานหรือมีภาวะเสี่ยงต่อฮัยโปกลิเซเมีย (น้ำตาลต่ำ) ควรปรึกษาแพทย์ก่อนงดอาหาร การงดอาหารอาจทำให้เกิดอาการวิงเวียน หิว หรือเป็นลมได้ แพทย์อาจปรับยา หรือนัดเวลาเจาะ เลือดให้เป็นช่วงเช้าเพื่อให้การงดอาหารสั้นที่สุดและปลอดภัยที่สุด
ข้อควรรู้ก่อนวันนัดเจาะ เลือด
– ปฏิบัติตามคำแนะนำเรื่องระยะเวลางดอาหาร (ทั่วไป 8–12 ชั่วโมง) และดื่มน้ำเปล่าได้ เว้นแต่แพทย์ห้าม
– หลีกเลี่ยงการสูบบุหรี่ เคี้ยวหมากฝรั่ง และออกกำลังกายหนักก่อนเจาะ เลือด เพราะกิจกรรมเหล่านี้อาจเปลี่ยนค่าสารชีวเคมีบางชนิดได้
– หากทานยาประจำให้สอบถามแพทย์ว่ายังควรรับประทานยาตามปกติหรือปรับก่อนตรวจ
หากเผลอกินหรือดื่มก่อนตรวจควรทำอย่างไร?
แจ้งพนักงานหรือแพทย์ที่ห้องตรวจทันที บางการตรวจอาจยังใช้ได้ แต่บางการตรวจ เช่น การตรวจน้ำตาลขณะอดอาหาร หรือการทดสอบการทนกลูโคส อาจต้องเลื่อนนัดเพื่อให้ผลออกมาแม่นยำและปลอดภัย
บทสรุป
การ งดน้ำ–งดอาหารก่อนเจาะ เลือด เป็นการปฏิบัติที่มีเหตุผลชัดเจนคือเพื่อยืนยันว่าค่าที่ได้จากการตรวจสะท้อนสภาพจริงของร่างกาย ไม่ใช่ผลชั่วคราวจากมื้อที่เพิ่งรับประทานการปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์ (โดยทั่วไป 8–12 ชั่วโมง และงดดื่มน้ำเปล่า) จะช่วยให้ผลตรวจแม่นยำ และลดโอกาสต้องเจาะ เลือดซ้ำหรือวินิจฉัยผิดพลาด หากมีโรคประจำตัวหรือใช้ยาควรปรึกษาแพทย์ก่อนทุกครั้ง svong-1