แผ่นดินไหว ปรากฏการณ์ธรรมชาติที่ต้องเฝ้าระวัง

แผ่นดินไหว ปรากฏการณ์ธรรมชาติที่ต้องเฝ้าระวัง

แผ่นดินไหว คือปรากฏการณ์ธรรมชาติที่พื้นผิวโลกสั่นสะเทือน อันเป็นผลมาจากการปลดปล่อยพลังงานอย่างฉับพลันใต้พื้นผิวโลก พลังงานนี้จะแผ่ออกมาในรูปของคลื่นไหวสะเทือน (Seismic waves) ทำให้เกิดการสั่นสะเทือนที่เราสัมผัสได้ แผ่น ดินไหวเป็นภัยพิบัติที่สามารถสร้างความเสียหายอย่างมหาศาลต่อชีวิตและทรัพย์สินได้ทั่วโลก

สาเหตุของการเกิดแผ่น ดินไหว

สาเหตุหลักของแผ่น ดินไหวคือ การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก (Tectonic plates) โลกของเราประกอบด้วยแผ่นเปลือกโลกขนาดใหญ่หลายแผ่นที่ลอยอยู่บนชั้นหินหนืดที่ร้อนและหนืด แผ่นเปลือกโลกเหล่านี้มีการเคลื่อนที่อยู่ตลอดเวลา ทั้งเคลื่อนที่เข้าหากัน แยกออกจากกัน หรือเคลื่อนที่เฉือนกัน บริเวณขอบรอยต่อของแผ่นเปลือกโลกเป็นบริเวณที่มีการสะสมพลังงานความเครียดสูง เมื่อพลังงานที่สะสมไว้มีมากเกินกว่าที่หินจะรับได้ หินก็จะแตกหักและปลดปล่อยพลังงานออกมาในรูปของคลื่นไหวสะเทือน

นอกจากนี้ แผ่น ดินไหวอาจเกิดจากสาเหตุอื่น ๆ ได้แก่:

• การปะทุของภูเขาไฟ: การเคลื่อนที่ของแมกมาใต้พื้นผิวโลกสามารถทำให้เกิดการสั่นสะเทือนได้
• การถล่มของชั้นหินใต้ดิน: ในบางกรณี การยุบตัวของถ้ำหรือเหมืองใต้ดินขนาดใหญ่ก็สามารถทำให้เกิดแผ่น ดินไหวขนาดเล็กได้
• กิจกรรมของมนุษย์: เช่น การสร้างเขื่อนขนาดใหญ่ การทดลองระเบิดนิวเคลียร์ใต้ดิน หรือการสูบน้ำออกจากใต้ดินมากเกินไป

ประเภทของคลื่นไหวสะเทือน

เมื่อเกิดแผ่น ดินไหว พลังงานที่ปลดปล่อยออกมาจะเคลื่อนที่ในรูปของคลื่นไหวสะเทือน ซึ่งแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก ได้แก่:

• คลื่นตัวกลาง (Body waves): เป็นคลื่นที่เคลื่อนที่ผ่านเนื้อโลก แบ่งเป็น:
  • คลื่นปฐมภูมิ (P-waves): เป็นคลื่นตามยาว เคลื่อนที่เร็วกว่าคลื่นทุติยภูมิ สามารถเคลื่อนที่ผ่านได้ทั้งของแข็ง ของเหลว และแก๊ส
  • คลื่นทุติยภูมิ (S-waves): เป็นคลื่นตามขวาง เคลื่อนที่ช้ากว่าคลื่นปฐมภูมิ และเคลื่อนที่ผ่านได้เฉพาะของแข็งเท่านั้น
• คลื่นพื้นผิว (Surface waves): เป็นคลื่นที่เคลื่อนที่ไปตามพื้นผิวโลก และเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดความเสียหาย แบ่งเป็น:
  • คลื่นเลิฟ (Love waves): คลื่นเฉือนที่เคลื่อนที่ในแนวนอน
  • คลื่นเรย์ลี (Rayleigh waves): คลื่นที่ทำให้พื้นดินเคลื่อนที่ในลักษณะเป็นวงรี

การวัดขนาดและความรุนแรงของแผ่น ดินไหว

นักวิทยาศาสตร์ใช้มาตรวัดสองชนิดในการประเมินแผ่นดินไหว

• มาตราริกเตอร์ (Richter scale): ใช้สำหรับวัดขนาด (Magnitude) ของแผ่น ดินไหว โดยวัดจากพลังงานที่ปลดปล่อยออกมา เป็นค่าเชิงลอการิทึม ซึ่งหมายความว่าการเพิ่มขึ้น 1 หน่วยบนมาตราริกเตอร์จะหมายถึงพลังงานที่ปลดปล่อยออกมาเพิ่มขึ้นประมาณ 32 เท่า
• มาตราเมอร์คัลลี (Mercalli scale): ใช้สำหรับวัดความรุนแรง (Intensity) ของแผ่น ดินไหว โดยประเมินจากผลกระทบที่เกิดขึ้นต่อคน อาคาร และสิ่งแวดล้อม มาตรานี้เป็นมาตราเชิงคุณภาพ ตั้งแต่ระดับ I (ไม่รู้สึก) ไปจนถึง XII (ความเสียหายร้ายแรง)

ผลกระทบจากแผ่น ดินไหว

แผ่น ดินไหวสามารถก่อให้เกิดผลกระทบที่รุนแรงและหลากหลาย เช่น:

• อาคารถล่ม: เป็นสาเหตุหลักของการเสียชีวิตและบาดเจ็บ
• ดินถล่ม: โดยเฉพาะในพื้นที่ภูเขาหรือพื้นที่ลาดชัน
• แผ่นดินแยก/ทรุดตัว: ทำให้โครงสร้างต่าง ๆ เสียหาย
• สึนามิ: หากแผ่น ดินไหวเกิดขึ้นใต้ทะเลและมีขนาดใหญ่พอ
• อัคคีภัย: จากการที่ท่อแก๊สหรือสายไฟได้รับความเสียหาย
• ความเสียหายต่อโครงสร้างพื้นฐาน: เช่น ถนน สะพาน ท่อน้ำ และระบบสาธารณูปโภคอื่น ๆ

การเตรียมพร้อมรับมือแผ่น ดินไหว

• ก่อนเกิดแผ่น ดินไหว
  • ศึกษาเส้นทางอพยพและจุดรวมพล
  • เตรียมชุดยังชีพฉุกเฉิน
  • ยึดเฟอร์นิเจอร์หนักให้ติดกับผนัง
  • เรียนรู้วิธีปิดแก๊สและไฟฟ้า
• ระหว่างเกิดแผ่น ดินไหว
  • หมอบลง (Drop): คลานต่ำลงไปที่พื้น
  • กำบัง (Cover): หาที่กำบังใต้โต๊ะที่แข็งแรง หรือมุมห้องที่แข็งแรง
  • ยึดจับ (Hold on): จับยึดสิ่งที่กำบังไว้ให้แน่น จนกว่าการสั่นจะหยุด
  • หากอยู่ในอาคารสูง ให้อยู่ภายในอาคาร อย่าวิ่งออกไปข้างนอก
• หลังเกิดแผ่น ดินไหว
  • ตรวจสอบผู้บาดเจ็บและให้ความช่วยเหลือเบื้องต้น
  • ฟังข่าวสารจากทางการและปฏิบัติตามคำแนะนำ
  • ระมัดระวังอาฟเตอร์ช็อก (Aftershocks) หรือการสั่นสะเทือนตามมา
  • ตรวจสอบความเสียหายของอาคารก่อนกลับเข้าไป

แผ่น ดินไหวเป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่เราต้องเรียนรู้ที่จะอยู่ร่วมและรับมือกับมันได้ การมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องแผ่น ดินไหวและการเตรียมพร้อมที่ดี

จะช่วยลดความสูญเสียและเพิ่มโอกาสในการรอดชีวิตได้อย่างมาก หากคุณมีข้อสงสัยเพิ่มเติมเกี่ยวกับการเตรียมพร้อมรับมือแผ่น ดินไหว

หรือต้องการข้อมูลเกี่ยวกับพื้นที่เสี่ยงแผ่นดินไหวในประเทศไทย สามารถสอบถามได้เลยครับsvong-1